Środki finansowe przekazywane Beneficjentom na podstawie umów o dofinansowanie stanowią środki publiczne, dlatego też podlegają one zasadom wynikającym z ustawy o finansach publicznych. Art. 207 ustawy o finansach publicznych[1] reguluje tryb postępowania instytucji w przypadku nieprawidłowego wykorzystania środków. Ustalenia w zakresie nieprawidłowego wykorzystania środków w większości przypadków kończy się wydaniem decyzji zwrotowej. Należy zwrócić uwagę na deklaratoryjny charakter decyzji zwrotowej, co oznacza, iż w momencie zaistnienia nieprawidłowości powstaje zobowiązanie do zwrotu. Decyzja zwrotowa jedynie potwierdza obowiązek zwrotu, który wynika z mocy przepisów prawa.
Jakie są przesłanki wydania decyzji zwrotowej wobec Beneficjentów funduszy UE?
Art. 207 ustawy o finansach publicznych zawiera katalog przesłanek, których wypełnienie będzie powodowało powstanie zobowiązania do zwrotu środków UE i wydanie decyzji zwrotowej, tj.:
1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,
2) wykorzystane z naruszeniem procedur, o których mowa w art. 184,
3) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości.
WAŻNE
To właściwa instytucja będzie zobowiązana do ustalenia stanu faktycznego i zakwalifikowania go do przesłanek zwrotowych.
Wydanie decyzji zwrotowej będzie możliwe gdy wystąpi co najmniej jedna ze wskazanych przesłanek.
Co oznacza wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem?
Pojęcie „przeznaczenie” oznacza określenie, któremu ma służyć dana rzecz, przekazanie dla kogoś, na czyjś użytek, zastosowanie.
Wykorzystanie środków niezgodnie z przeznaczeniem oznaczać będzie zapłatę za zrealizowane zadania inne niż te, na które środki przyznano, czyli sfinansowane zadania będące poza zakresem rzeczowym projektu, na który środki przekazano. Wydatki niezwiązane bezpośrednio z realizacją projektu, nieprzyczyniające się do osiągnięcia celu określonego w umowie o dofinansowanie.
PRZYKŁAD
Beneficjent nie osiągnął celu oraz wskaźników projektu w określonym terminie.
Co oznacza wykorzystane z naruszeniem procedur, o których mowa w art. 184 ustawy o finansach publicznych?
Przy interpretacji pojęcia „innych procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu”, o których mowa w art. 184 ustawy o finansach publicznych należy uwzględnić zarówno potoczne znaczenie wyrazu „procedura”, jak i sposób uregulowania w prawie krajowym wdrażania programów operacyjnych. Procedury, o których mowa w art. 184 ust. 1 ustawy o finansach publicznych to procedury wynikające z przepisów prawa powszechnie obowiązującego, takich jak np. Prawo zamówień publicznych, ale również procedury określone w dokumentach systemu realizacji danego programu, a także określone w umowie o dofinansowanie realizacji projektu.
PRZYKŁAD
Dokonanie nieuzasadnionego podziału zamówień publicznych planowanych na dany rok, czego konsekwencją będzie brak ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE.
Czy naruszenie procedur zawsze prowadzi do zwrotu środków?
Samo naruszenie procedur obowiązujących przy wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu UE nie oznacza automatycznie obowiązku stosowania korekt i zwrotu środków unijnych. Konieczna jest bowiem ocena skutków tego naruszenia. Środki unijne podlegają zatem zwrotowi tylko wówczas gdy wykorzystano je z naruszeniem procedur, które to naruszenie stanowi „nieprawidłowość” – co oznacza jakiekolwiek naruszenie przepisu prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego. Tym samym, aby właściwa instytucja mogła orzec o zwrocie środków niezbędne jest wykazanie przez nią naruszenia procedur, a ich naruszenie spowodowało lub mogło spowodować szkodę w budżecie ogólnym UE.
Co oznacza pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości?
Środki nienależne to takie środki, które zostały pobrane przez Beneficjentów bez podstawy prawnej. Natomiast środki pobrane w nadmiernej wysokości są to środki, które zostały uzyskane w wysokości wyższej niż zostało to wskazane w umowie o dofinansowanie lub w przepisach prawa lub też w kwocie wyższej niż jest to niezbędne do finansowania określonego zadania.
PRZYKŁAD
Beneficjent uzyskał wsparcie, ale nie był podmiotem uprawnionym do pobrania środków unijnych, bowiem podlegał wykluczeniu.
Zapłata za usługi po cenach zawyżonych w odniesieniu do cen rynkowych. Środki pobrane w nadmiernej wysokości w tym przypadku to różnica pomiędzy ceną rynkową, a faktycznie uiszczoną.
Jaki wpływ na wydanie decyzji zwrotowej ma zwrot środków przez Beneficjenta?
Dokonanie przez Beneficjenta zwrotu kwoty żądanej przez właściwą instytucję w trybie i z zachowaniem warunków art. 207 ust. 8 ustawy o finansach publicznych w każdym przypadku stanowi przeszkodę do wydania decyzji merytorycznej. W takim przypadku bezprzedmiotowe będzie wydanie decyzji o zwrocie środków w sytuacji, gdy zwrot ten już został dokonany. Obliguje to właściwą instytucję do umorzenia postępowania.
WAŻNE
Umorzenie postępowania nastąpi w sytuacji, gdy zwrot środków nastąpił przed wydaniem decyzji nieostatecznej, tj. decyzji I instancji. Natomiast zwrot na etapie postępowania w II instancji lub sądowoadministracyjnego nie spowoduje, iż postępowania te stracą swój przedmiot; w takiej sytuacji właściwe organy będą rozstrzygać środki zaskarżenia zgodnie ze swoimi uprawnieniami.
Pamiętaj !
Aby właściwa instytucja mogła umorzyć postępowanie zwrot musi nastąpić w całości. Zwrot części należności spowoduje, że właściwa instytucja dokonana proporcjonalnego rozliczenia wpłaty na należność główną i odsetki, a decyzja zwrotowa zostanie wydana na kwotę niezwróconą.
Co dzieje się gdy Beneficjent nie zwróci środków po wydaniu decyzji ostatecznej?
Beneficjent, który nie ureguluje należności w terminie zostanie wpisany do rejestru podmiotów wykluczonych, a sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego.
PAMIĘTAJ !
Odsetki naliczane są od dnia przekazania środków do dnia dokonania zwrotu. Oznacza to, że odsetki co do zasady naliczane są przez cały okres trwania postępowania administracyjnego oraz sądowoadministracyjnego do momentu ich zwrotu z zastrzeżeniem, że mogą pojawić się okresy podlegające wyłączeniom.
Kancelaria Partyka i Wspólnicy znalazła rozwiązanie jak uniknąć wpisania do rejestru oraz wszczęcia postępowania egzekucyjnego nawet jeśli Beneficjent nie posiada aktualnie środków finansowych na zwrot. Podpowiemy jak wstrzymać naliczanie odsetek od należności głównej i jednoczesne zakwestionowanie ustaleń będących przyczyną określenia kwoty do zwrotu.
Zapraszamy do kontaktu.
[1] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2022 r., ze zm.), dalej ustawa o finansach publicznych
Napisz do autora:
adwokat
wspólnik zarządzający
